M?i m?t con ng??i có hai qu? th?n (th?n trái và th?n ph?i), n?m trong khoang b?ng ? hai bên c?t s?ng, gi?a l?ng, ngay trên th?t l?ng. Chúng cùng th?c hi?n nhi?m v? chung là lo?i b? các ch?t th?a (mu?i, ch?t ?i?n gi?i, n??c) và các ch?t th?i t? máu ra kh?i c? th? và ki?m soát các ch?c n?ng khác c?a c? th? (?i?u hòa huy?t áp…).
Th?n kho? m?nh s? hoàn thành t?t các nhi?m v? sau:
– Duy trì s? cân b?ng n??c và n?ng ?? các ch?t khoáng nh? natri, kali và ph?t pho trong máu.
– Lo?i b? các s?n ph?m th?i t? máu, ho?t ??ng c? b?p, ti?p xúc v?i hóa ch?t ho?c thu?c
– S?n xu?t renin, m?t lo?i enzyme giúp ?i?u ch?nh huy?t áp
– S?n xu?t m?t ch?t hóa h?c g?i là erythropoietin, v?n kích thích s?n xu?t t? bào h?ng c?u
– S?n xu?t m?t d?ng ho?t ??ng c?a vitamin D, c?n thi?t cho s?c kh?e c?a x??ng.
Khi th?n b? suy, m?i ch?c n?ng c?a chúng ??u b? suy gi?m, cho nên m?t l??ng l?n d?ch, ch?t ?i?n gi?i, ch?t th?i, ch?t ??c…b? tích l?y, t? ?ó gây s?ng ? m?t cá chân, nôn m?a, suy nh??c, ng? kém và khó th?.
N?u không ch?a tr? k?p th?i, tình tr?ng trên có th? d?n ??n h?u qu? nghiêm tr?ng h?n, và th?n có th? ng?ng ho?t ??ng hoàn toàn. ?i?u này r?t nguy hi?m vì nó có kh? n?ng gây t? vong.
Suy th?n c?p
Nguyên nhân gây b?nh:
N?u 2 qu? th?n ??t ng?t ng?ng làm vi?c, các bác s? g?i ?ó là t?n th??ng th?n c?p, hay là suy th?n c?p (ARF). Có ba nguyên nhân chính gây ra v?n ?? này:
– Thi?u l?u l??ng máu ??n th?n
– T?n th??ng tr?c ti?p ??n th?n
– T?c ngh?n dòng n??c ti?u.
Nh?ng ?i?u này x?y ra khi b?n:
– Ch?n th??ng gây m?t máu
– M?t n??c
– T?n th??ng th?n do s?c trong m?t tình tr?ng nhi?m trùng nghiêm tr?ng g?i là nhi?m trùng huy?t
– Dòng n??c ti?u b? c?n tr?, ví d? nh? phì ??i tuy?n ti?n li?t
– T?n th??ng t? các lo?i thu?c ho?c ch?t ??c
– Bi?n ch?ng trong thai k? nh? s?n gi?t và ti?n s?n gi?t, ho?c liên quan ??n h?i ch?ng HELLP (m?t d?ng c?a ti?n s?n gi?t n?ng).
D?u hi?u c?a b?nh suy th?n c?p:
– Các tri?u ch?ng ban ??u: L??ng n??c ti?u ít ho?c không có.
– Các tri?u ch?ng khi b?nh tr? nên n?ng: Bu?n nôn, nôn m?a, tiêu ch?y và ?n không ngon mi?ng; không ng? ???c, ??ng kinh, ng?n ng?, hôn mê, ng?a, huy?t áp t?ng cao ho?c th?p, b?m ho?c ch?y máu nh?ng không rõ nguyên nhân.
Suy th?n m?n
Các nguyên nhân gây b?nh:
Khi 2 qu? th?n không làm vi?c hi?u qu? kéo dài h?n 3 tháng, các bác s? g?i ?ó là b?nh th?n m?n tính (CKD). B?nh th?n m?n ??c bi?t nguy hi?m b?i vì b?n có th? không có tri?u ch?ng nào cho ??n khi b?nh ti?n tri?n, th??ng không th? kh?c ph?c.
B?nh ti?u ???ng (tuýp 1 và 2) và huy?t áp cao là nh?ng nguyên nhân ph? bi?n nh?t gây ra b?nh suy th?n m?n. Hàm l??ng ???ng trong máu cao theo th?i gian có th? làm h?i th?n. Tình tr?ng t?ng huy?t áp, không ???c ki?m soát kéo dài gây ra áp l?c cao trong c?u th?n, làm gi?m m?c l?c c?u th?n.
Các nguyên nhân khác:
– Tình tr?ng h? mi?n d?ch nh? lupus và b?nh m?n do virus nh? HIV/ AIDS, viêm gan B, viêm gan C
– Nhi?m trùng ???ng ti?u trên, ???c g?i là viêm th?n m?, có th? d?n ??n s?o khi lành. Nhi?u l?n d?n ??n t?n th??ng th?n.
– Viêm trong các b? l?c nh? (cu?n qu?n c?u) trong th?n; ?i?u này có th? x?y ra sau khi nhi?m liên c?u khu?n và các nguyên nhân khác không rõ.
– B?nh th?n ?a nang, trong ?ó u nang ch?a ??y d?ch hình thành trong th?n theo th?i gian. ?ây là hình th?c ph? bi?n nh?t c?a b?nh th?n di truy?n.
– Khuy?t t?t b?m sinh, th??ng là h?u qu? c?a t?c ngh?n ???ng ti?t ni?u ho?c d? d?ng có ?nh h??ng ??n th?n.
– Thu?c và ??c t?, bao g?m ti?p xúc lâu dài v?i m?t s? lo?i thu?c và hóa ch?t, ch?ng h?n nh? NSAID (thu?c ch?ng viêm không steroid), ibuprofen và naproxen, ho?c các lo?i thu?c tiêm t?nh m?ch “???ng ph?”.
D?u hi?u c?a b?nh suy th?n m?n:
– Suy th?n th??ng không có tri?u ch?ng ban ??u và di?n bi?n âm th?m, t? t?.
– Các d?u hi?u và tri?u ch?ng mu?n: Bu?n nôn, nôn m?a, tiêu ch?y và ?n không ngon mi?ng; m?t m?i, th? g?p, ?au d? dày, tê, ng?a ran, nóng ??t chân và tay, gi?m ham mu?n tình d?c, không có kinh nguy?t, thi?u máu, ?au c? và x??ng.
Ngoài ra, ng??i b?nh còn g?p m?t s? tình tr?ng nh? ng? không ngon, tr?m c?m, ??ng kinh, ng?n ng? và hôn mê; ng?a, huy?t áp b?t th??ng, và các v?n ?? v? ch?y máu c?ng có th? x?y ra.
* Theo WebMD, Soha